Josefov - dzielnica żydowska w Pradze

Josefov jest trochę dziwny. Kiedy pierwszy raz byłam w Pradze i przeszłam się po tym terenie poczułam się nieco egzotycznie. I w sumie traktowałam to miejsce nieco po macoszemu przez kilka moich wyjazdów do czeskiej stolicy. Josefov z pewnością wyróżnia się i architektonicznie, i specyficzną atmosferą.

Na dość małym obszarze znajdziemy 6 dużych synagog (każda wybudowana w innym stylu), najstarszy w Europie Cmentarz Żydowski, ratusz i salę obrzędową. To wszystko wplecione w niesamowite, nierzadko monumentalne kamienice, urocze place i bardzo dobrze prowadzoną zieleń. Uwagę przykuwa również główna i nadzwyczaj reprezentacyjna ulica Pařížská (Paryska), która prowadzi od Rynku Staromiejskiego do náměstí Curieových (nie umiem tego zgrabnie przetłumaczyć: placu… Państwa Curie? :D) znajdującym się tuż przy Wełtawie i Moście Svatopluka Čecha (Čechův most).

Mapka czarno-biała do ściągnięcia tutaj. Wydrukuj, spakuj i zwiedzaj! :)

Krótki rys historyczny

Osiedlenie Żydów w Pradze sięga X w. Pierwotnie mieszkali na Malej Stranie (dzielnicy Pragi po zachodniej stronie Wełtawy), lecz w XII w. zostali oni przeniesieni na teren dzisiejszego Josefova. Przez cały czas Żydzi mieli wyznaczone granice swojego “miasta”, których nie mogli przekroczyć. W czasach największego rozkwitu w getcie, na 93000m² mieszkało 1900 osób. Żydowska ludność od początku osiedlenia się na Josefovie była autonomiczna: mieli tu własne szkoły, synagogi. Te ostatnie były najważniejszymi miejscami getta. Nie służyły jedynie do modlenia. Żacy spotykali się tu z uczonymi i pobierali nauki, a do kiedy wspólnota nie posiadała własnego ratusza, to tutaj załatwiali wszystkie swoje sprawy.

Przez wiele wieków Żydzi byli prześladowani. Dopiero pod koniec XVIII w. cesarz Józef II wydał tzw. patenty tolerancyjne, które zniosły większość ograniczeń dotyczących ludności żydowskiej.

Zabytki

Jak już we wstępie wspomniałam: na stosunkowo małym obszarze natkniemy się na wiele żydowskich pamiątek. Nie zostały one zniszczone podczas II wojny światowej. A to wszystko dzięki… Hitlerowi, który chciał stworzyć tu enklawę-muzeum “Wymarłej Rasy”.

Najbardziej znanym i obleganym miejscem na Josefovie jest Synagoga Pinkasa i Cmentarz Żydowski. Wielokrotnie przechodziłam obok i widziałam długie kolejki. Przy Synagodze możemy kupić bilety wstępu do prawie wszystkich ważnych miejsc żydowskich (4-5 synagog, na cmentarz, do sali obrzędowej). Koszt vstupenek to 300-480 Kč (zależy czy wchodzimy do synagogi Staronowej czy nie). Osobiście do tych miejsc jeszcze nie weszłam. Wejście pioruńsko drogie, kolejki odstraszają, a i nie wiem czy całe Muzeum Żydowskie (rozmieszczone w kilku budynkach) jest naprawdę ciekawe… W każdym razie: od kilku lat zbieram pieniądze na wstęp! :D

Stary Cmentarz Żydowski. Autor zdjęcia: Jorge Royan via Wikimedia Commons

Synagogi na Josefovie

**Synagoga Pinkasa (Pinkasova synagoga)**

Założona przez rabina Pinkasa w końcu XV w. Budynek był wielokrotnie przebudowywany z powodu licznych powodzi. W niedalekiej przeszłości, przy badaniach odkryto średniowieczną rytualną łaźnię – mykwę. Dzisiaj wnętrze synagogi, z gotyckim sklepieniem, służy jako muzeum żydowskie. Wewnątrz, na ścianach, wypisanych zostało ponad 77 tys. imion osób, które zginęły podczas Holokaustu. Przez synagogę możemy dostać się do Cmentarza Żydowskiego.

Synagoga Pinkasa: po prawej zdjęcie wypisanych na ścianach imion ofiar Holokaustu. Źródła zdjęć: 1. Michal Kmínek via Wikimedia Commons, 2. Liz Jones via Wikimedia Commons, 3. Luis Villa del Campo via Wikimedia Commons

**Synagoga Klausa (Klausova synagoga)**

Znajduje się od razu przy wyjściu z Cmentarza Żydowskiego. Zbudowana pod koniec XVII w. na miejscu tzw. Klausów (trzech budynków, w których mieściły się: synagoga, mykwa oraz szkółka talmudyczna, prowadzona przez Wielkiego Rabina Löwa). Obiekt był wielokrotnie przebudowywany, dzisiaj znajduje się tu część muzeum (ekspozycje dotyczą: świąt, życia codziennego oraz obyczajów żydowskich).

Synagoga Klausa. Źródła zdjęć: 1. Chmee2 via Wikimedia Commons, 2. Thomas Ledl via Wikimedia Commons

Tuż obok Synagogi Klausa znajduje się Sala Obrzędowa – Obřadní síň, zbudowana w drugiej dekadzie XX w. w stylu neoromańskim. Przygotowywano tu zmarłych do pochówku. Dzisiaj jest jedną z siedzib Muzeum Żydowskiego.

Sala Obrzędowa. Autor zdjęcia: Michal Kmínek via Wikimedia Commons

**Synagoga Staronowa (Staronova synagoga)**

Najstarsza działająca synagoga w Europie wybudowana w XII w. w stylu wczesnogotyckim. Była główną synagogą wspólnoty żydowskiej. Wstęp do niej jest płatny – 200 Kč (lub w “pakiecie” z innymi synagogami i cmentarzem cena obniża się do 180 Kč i bilet całościowy kosztuje 480 Kč). Z synagogą związana jest legenda o Golemie, którego szczątki podobno leżą na strychu…

Synagoga Staronova. Źródła zdjęć: 1. Paljan84 via Wikimedia Commons, 2. Jim Milles via Wikimedia Commons

**Synagoga Wysoka (Vysoká synagoga)**

Wybudowana w połowie XVI w., uległa zniszczeniu podczas Wielkiego Pożaru (pod koniec XVI w.) lecz niedługo potem została zrekonstruowana. Dzisiaj znajduje się tu Muzeum Żydowskie.

Synagoga Wysoka. Źródła zdjęć: 1. Øyvind Holmstad via Wikimedia Commons, 2. Ondřej Žváček via Wikimedia Commons

**Synagoga Hiszpańska (Španělská synagoga)**

To najmłodsza synagoga na Josefovie, zbudowana w połowie XIX w. w stylu hiszpańsko-mauretańskim na miejscu synagogi starej (na tym miejscu już w XII w. stała najstarsza praska synagoga zwana Starą szkołą). Dzisiaj mieści się tu muzeum tekstyliów żydowskich.

Synagoga Hiszpańska. Źródła zdjęć: 1. Chmee2 via Wikimedia Commons, 2. Thomazzo via Wikimedia Commons

**Synagoga Maisela (Maiselova synagoga)**

Zbudowana pod koniec XVI w. przez Mordechaja Maisela. Podzieliła los Synagogi Wysokiej – spłonęła przy Wielkim Pożarze i szybko po nim została odbudowana. Dzisiejszy pseudogotycki wygląd zawdzięcza przebudowie z przełomu XIX i XX w. Tutaj również znajduje się muzeum żydowskie, zobaczymy tu stałą wystawę poświęconą historii morawskich i czeskich Żydów.

Synagoga Maisela. Źródła zdjęć: 1. Lehotsky via Wikimedia Commons, 2. Geof via Wikimedia Commons

**Stary Cmentarz Żydowski (Starý židovský hřbitov)**

To najstarszy kirkut w Europie. Najbardziej sędziwy nagrobek pochodzi z 25. kwietnia 1439. Od tego czasu do 1787 r. dokonywano pochówków. Leży tu wielu znanych Żydów, m.in.:

Wielki Rabin Löw (XVI w., żydowski uczony, filozof, alchemik, astronom, legendarny twórca praskiego Golema, prawdopodobnie urodzony w Poznaniu)
Mordechaj Maisel (XVI w., jedna z najbardziej znaczących osobistości w historii praskiej i czeskiej żydowskiej społeczności, finansował budowę niektórych synagog – Wysokiej i Maisela, wybudował Ratusz Żydowski, szpital, 3 klausy (czytelnie), do których powołał Wielkiego Rabina Löwa. Tak wielce zapisał się w historii, że na jego pogrzeb przyjechał sam cesarz Rudolf II)
Dawid Gans (XVI w., uczył się od rabina Löwa, historyk, matematyk i geograf, był przeciwnikiem teorii heliocentrycznej Mikołaja Kopernika).

Ze względu na fakt, że gmina żydowska miała do dyspozycji jedynie ten teren do pochówku, grzebano osoby jedna nad drugą. Dzisiaj znajduje się tu 12 000 macew i 80 000 grobów momentami w aż 12 warstwach cmentarnych.