Historia architektury – klasycyzm

Mam nadzieję, że jesteście ze mną na bieżąco i barok już „za Wami” :-) Domyślam się, że Wasze skojarzenia z barokiem to: przepych, dużo zdobień (często przerost dekoracji), dynamika, ale też (!!) symetria i równowaga.

Dzisiejszym tematem jest styl klasycystyczny i to właśnie tę symetrii i równowagę będziemy tutaj podziwiać. Odchodzimy od dynamicznych form, strojności i wystawności. Klasycyzm jest odpowiedzią na ten ogromny barokowy przepych, zwraca się w stronę form architektonicznych Starożytnej Grecji i Rzymu.

Początki klasycyzmu

Klasycyzm powstaje w połowie XVIII w. Początkowo nawiązuje do barokowych (i rokokowych) zdobień, jednak jest on lekki i dość swobodny. Porzuca jednak bez żalu dynamikę, ruchliwość, „która dotąd łączyła ściany, sufit, posadzki i meble w jedną dynamiczną całość” (T. Broniewski Historia Architektury dla Wszystkich). Wszystko jest prostolinijne, krzywe linie zanikają, zostają tylko koła i półkola. Kolory ścian są pastelowe: białe, kremowe, lawendowe, różowe, a złocenia dyskretne.

Początkowo najwięcej zmian zachodzi we wnętrzach, a w krajach, gdzie barok nigdy nie był wybujały, ciężko nawet określić czy dany budynek to jeszcze barok czy może już klasycyzm. W późniejszej fazie architektura nabiera mocy. Budynki stają się monumentalne, reprezentacyjne. Detale bardzo nawiązują do detali starożytnych.

Więcej architektury świeckiej, mniej sakralnej

Fajnie jest zgłębiać wiedzę już po studiach. Nawet przygotowując dla Was te wpisy, wiele rzeczy sobie przypominam, ale też dowiaduję się różnych ciekawostek, które zaczynają układać się jak puzzle. W końcu widzę „większą całość”. Patrzenie na konkretne zagadnienia z perspektywy dużo daje. To taka dygresja, ale jednak do czegoś dążę. Otóż: nikt mi nigdy nie wytłumaczył dlaczego przez pierwsze 4 główne nurty architektoniczne taki duży nacisk kładziono na architekturę sakralną. Dlaczego teraz, po latach nauki, gdy myślę o architekturze klasycystycznej, to nie mam przed oczami kościołów? 

Jak już wcześniej pisałam: architektury nigdy nie można oceniać i odseparowywać od tego, co działo się w czasie, gdy powstawała.

Co się takiego zadziało w XVIII w.?

Na miejsce starego porządku świata wkraczają nowe ideologie, obce dla wcześniejszych wieków: ateizm, liberalizm, subiektywizm, demokracja. Następuje również industrializacja, co prowadzi w XIX w. do upowszechnienia proletariatu. Ten przełom, tak rewolucyjny, miał ogromny wpływ na sztukę.

Nagle kościół i arystokracja przestają szerzyć kulturę, a architektura kościelna przestaje być głównym polem stylistycznego rozwoju. Postępująca demokratyzacja prowadzi do tego, że świecka i duchowna arystokracja przestaje być głównym zleceniodawcą, przestaje być elitą tworzącą gust.

Nowym protektorem kultury staje się mieszczaństwo, lecz ze względu na jego zróżnicowane wykształcenie, nie ma opcji, aby dostosować nowe, spójne kryteria. Po raz pierwszy pojawia się kicz jako zjawisko społeczne.

Nie jest możliwe wykształcenie się nowego stylu. Zaczyna się czas, w którym sztuka żyje z historycznych zasobów. Początek XIX w. opiera się przede wszystkim na antyku.

Klasycystyczny budynek

Fasada budynku klasycystycznego wzorowana jest na greckiej lub rzymskiej świątyni z trójkątnym przyczółkiem i kolumnowym portykiem. Blokową bryłę budynku dzielą pilastry i gzymsy. Porządki architektoniczne przede wszystkim odgrywają rolę konstrukcyjną, w mniejszych stopniu dekoracyjną (nie tylko zdobią ścianę, ale przede wszystkim dźwigają belkowanie). Tak wyglądają pałace, kościoły, a przede wszystkim budynki użyteczności publicznej, takie jak teatry, muzea i szkoły.

Podobnie prezentuje się polski szlachecki dworek z charakterystycznym gankiem.

Kościoły budowane są na planie koła lub prostokątna – jak greckie świątynie i przekryte są kopułą.

Pałace natomiast buduje się stosunkowo niskie, posiadają one dość proste bryły, panuje symetria. Część centralna podkreślona jest portykiem.

Klasycyzm w Polsce

Przykładem klasycystycznego pałacu w Polsce jest ten w Lubostroniu. Pałac zaprojektowany i wybudowany na wzór Villi Rotondy architekta Andrea Palladio. Symetryczny budynek na planie kwadratu, ośmiokolumnowy portyk, w centrum założenia sala rotundowa przykryta kopułą na tamburze, którą wieńczy rzeźba Atlasa trzymającego kulę ziemską. A dookoła piękne zielone tereny.

Inne przykłady polskiego klasycyzmu podałam już wyżej :-)

Klasycyzm w Pradze

Klasycyzm w Pradze przeszedł chyba trochę bez echa. Barok zawojował te ziemie na długi czas. A później przyszły style neo. Ale jednym z budynków klasycystycznych w Pradze jest Teatr Stanowy (Stavovské divadlo). Jak bum cyk cyk: milion razy obok niego przechodziłam i na pewno mam gdzieś jego zdjęcia, ale nie mogłam znaleźć! Więc wrzucam to z Wikipedii – sorry!

Przy tworzeniu cyklu o stylach architektonicznych posiłkowałam się:

• W. Koch – Style w Architekturze
• A. Miłobędzki – Zarys dziejów architektury w Polsce
• T. Broniewski – Historia architektury dla wszystkich
• D. Watkin – Historia architektury zachodniej
• J. Białostocki – Sztuka cenniejsza niż złoto
• N. Pevsner – Historia architektury europejskiej

Co myślicie o klasycyzmie? W porównaniu do poprzednich stylów jest on dość nierzucający się w oczy, prawda? Nie jest tak wyrazisty jak strzelisty gotyk czy dynamiczny barok. Ale nie odmówicie mu klasy (:D). Ja lubię ten styl. Jest taki… opanowany, prosty. Czasami less is more :-)

Zachęcam Cię do pobrania mojego mini-przewodnika, w którym znajdziesz ponad 20 opracowań najciekawszych miejsc w czeskiej stolicy :-)

Wystarczy, że zapiszesz się na mój newsletter, a mini-przewodnik otrzymasz za darmo. Kliknij w poniższą grafikę:

Dominika Rau-Walczak

Z wykształcenia jestem architektką, a zawodowo spełniam się przy renowacji zabytków i pracuję na budowie. Prywatnie - kocham Pragę i starą architekturę. Zapraszam Cię do mojego świata! :-)

• E-mail
|
• WWW
|
• Facebook
|
• Więcej postów(224)