Historia architektury: styl romański

Ahoj przygodo! Dziś rozpoczynam nowy cykl na blogu. Cykl o architekturze, a dokładniej: o historii architektury. Spontanicznie wpadłam na ten pomysł, choć wydaje mi się, że podświadomość mi to podpowiedziała, bo… tęsknię za architekturą. Ale szczerze? Tą starą. Nie przepadam za nowoczesnymi trendami. Będzie dziś trochę prywatnych wynurzeń na początku, dlatego jeśli Cię to nie interesuje, to od razu przechodź do meritum sprawy, czyli pierwszego stylu archi, o którym dzisiaj będę mówić.

TROCHĘ PRYWATY NA POCZĄTEK

Może wiesz, a może nie – skończyłam architekturę i urbanistykę na wydziale Budownictwa, Architektury i Inż. Środowiska w Łodzi, z wykształcenia jestem architektem. Pracowałam trochę w zawodzie, ale… no właśnie. Po bardzo wnikliwym obserwowaniu siebie i długim myśleniu, zdecydowałam się na porzucenie (na jakiś czas) zawodowo architektury. Decyzja była bardzo ciężka: 10 lat nauki, potem praca w zawodzie i nagle sru, obrót o 180 stopni. Teraz, po prawie roku od tej decyzji, bardzo się cieszę. Dopiero niedawno zdałam sobie sprawę dlaczego nie pasuje mi praca z dzisiejszą architekturą. Zabrzmi to trywialnie, ale… ja po prostu uwielbiam starą architekturę. Teraz już rozumiem dlaczego dwa razy z rzędu robiłam dyplom u profesora – pasjonata historii architektury, który niesamowicie przekazywał wiedzę i potrafił zainteresować typami fortyfikacji, jak nikt inny… Dopiero niedawno to wszystko złożyło mi się w piękną całość :-)

Teraz możecie powiedzieć: ale to dlaczego nie pracujesz w konserwacji zabytków? Tego nie wiem. Życie samo jakoś to zweryfikowało i samo się stało. Ja tutaj nie tłumaczę się ze swoich wyborów, po prostu miałam ochotę podzielić się z Wami moimi przemyśleniami. Teraz pracuję w kompletnie innej działce, rozwijam się językowo (czeski!) i jest super.

KILKA INFORMACJI PRAKTYCZNYCH

Po tym przydługim wstępie, zapraszam Was do przyjrzenia się stylowi romańskiemu. Stwierdziłam, że zawężę cykl i nie będę pisać o wcześniejszych stylach (nie są one zbytnio w obszarze moich zainteresowań, choć nie wykluczam, że kiedyś i o nich napiszę, kto wie! W cyklu chcę skoncentrować się przede wszystkim na stylach, które możemy spotkać blisko siebie: podróżując po Polsce, czy Europie. Ale tutaj też zawężam, nie będzie o „odłamach” i gałęziach stylów. Jak napiszę o gotyku – to ogólnie (nie będę opowiadać o gotyku wczesnym, dojrzałym, późnym, flamboyant z rozdzieleniem na Anglię, Niemcy i Francję itd), tematy byłyby zbyt obszerne i pewnie już niezbyt ciekawe. Pisać będę o podstawach i wyróżnikach konkretnych stylów :-)

ARCHITEKTURA ROMAŃSKA

Przyznam się Wam szczerze, że przez wiele lat nie interesował mnie styl romański. Wręcz mi się nie podobał: ciężkie mury, małe okna, wszystko takie toporne, ciemne i bez gracji. Ale z biegiem lat, coraz bardziej zaczynałam doceniać to budownictwo i teraz jest to jeden z moich ulubionych stylów. Uwielbiam wchodzić do świątyni, która stoi w tym samym miejscu już 1000 lat, coś się we mnie wtedy dzieje. Jaki to świadek naszej historii… coś pięknego! Może dojrzałam też do zachwycania się prostotą? Kiedyś imponowały mi zdobienia, renesansowa perspektywa, gotyckie strzeliste formy, musiało być „wow!”, a teraz upatruję piękno właśnie w tych prostych i bardzo zdefiniowanych kształtach.

Architektura romańska zaczęła rozwijać się w X wieku i trwała przez około trzy wieki (w zależności od kraju – we Francji romanizm skończył się już w XII w, a w innych państwach trwał jeszcze 100 lat!), kiedy to „przerzucono się” na gotyk.

CECHY CHARAKTERYSTYCZNE STYLU ROMAŃSKIEGO

W zależności od lokalizacji, wygląd i rozwiązania architektoniczne budynków znacząco się od siebie różniły (co możecie zobaczyć na poniższym obrazkowym zestawieniu). Jednak możemy wymienić kilka zasad, które łączyły wszystkie europejskie kraje:

• duch chrześcijański
• tradycja budowli z kamienia
• ogólnie stosowane formy architektoniczne: łuk półkolisty, odmiany głowicy kostkowej (uformowanej z przenikania sześcianu i kuli)
• blokowe formy brył budowli

Przez większą część średniowiecza, a w szczególności w epoce romanizmu, najwięcej powstawało budowli sakralnych. Dla nas, żyjących setki lat później, jest to oczywiste. Ale pomyślcie: nazwa stylu (tego, jak i następnych, które kształtowały się z biegiem lat) została nadana kilka wieków później. Tylko dzięki zebraniu informacji, mogliśmy uszeregować, scharakteryzować te wszystkie style i objąć je w ramy czasowe. Fajnie popatrzeć na to z takiej perspektywy i nie trzymać się kurczowo danego stylu, nie próbować szeregować każdej budowli do konkretnej epoki, szczególnie, że w większości przypadków budynki były niszczone / palone / odbudowywane / przebudowywane i świątynia wywodząca się z czasów romańskich może mieć w sobie elementy gotyckie, renesansowe i barokowe – niezły misz masz!

ROMANIZM W POLSCE

U nas, na terenach ówczesnej Polski kościoły przyjmowały formę wieży warownej i często budowane były w pobliżu wału, by wzmocnić ważniejsze miejsce grodu. Głównymi wyznacznikami stylu romańskiego były:

• grube, masywne mury, „warowność” budynku
• budulec: granit, wapienie, piaskowiec
• małe otwory okienne (biforia, triforia)
• zasada addycyjności, czyli wyodrębnienie i oddzielne jakby zestawienie poszczególnych składników budowli, każdy element jest „własnym bytem” (absyda, nawa, wieża)
• separatyzm wnętrz – co bezpośrednio łączy się z addycyjnością: wnętrza są wyraźnie podzielone, poszczególne części przestrzeni są oddzielnymi bryłami (nawy odgrodzone są rzędami kolumn, absydy są niższe niż nawy boczne / nawa główna itd.)

PRZYKŁADY ROMANIZMU W POLSCE I ZA GRANICĄ

POLSKA

Archikolegiata w Tumie pod Łęczycą

Pierwszą romańską budowlą, o której zawsze pomyślę jest archikolegiata w Tumie pod Łęczycą. Stoi w polu, nikomu nie przeszkadzając. Jest to trójnawowa, filarowa bazylika z emporami zamknięta od wschodu trzema absydami. W zachodniej części dominują dwie wieże, pomiędzy którymi znajduje się kolejna absyda.

[Ta świątynia zajmuje szczególne miejsce w moim sercu, bo tam wzięłam ślub :-) ]

kościół św. Andrzeja w Krakowie

Innym przykładem architektury romańskiej jest kościół św. Andrzeja w Krakowie. Zawsze gdy obok niego przechodzę (co zdarza się rzadko, bo nie mieszkam w Krakowie), robi mi się ciepło na sercu. Kościół zachował romański charakter, choć ma w sobie sporo naleciałości (m.in. barokowe hełmy wież czy wystrój wnętrza). Od zachodu flankują u podstawy czworoboczne, wyżej ośmioboczne dwie wieże z biforiami. Na osi elewacji triforium. A ściany jak mozaika – piaskowiec, cegła, wapień.

Na poniższym zdjęciu triforium. To arkadowe okno podzielone na trzy części kolumienkami. Kolumny w tym przypadku z głowicą kostkową:

PRAGA

Jako miłośniczka Pragi, będę starała się podczas cyklu wrzucać przykłady architektury danego stylu. Romanizmu w Pradze jak na lekarstwo. Jednym z ważniejszych romańskich zabytków jest bez wątpienia rotunda św. Marcina na Vyšehradzie (o Vyšehradzie pisałam tu & tu).

Drugim przykładem romańskiej budowli w Pradze jest bazylika św. Jerzego na Zamku na Hradczanach. To stropowa bazylika emporowa. Wnętrze romańskie (które zostało zrekonstruowane w XIX w.), ale fasada zachodnia (w połowie XVII w.) zbarokizowana!

EUROPA

Tak jak już wyżej pisałam: w zależności od kraju, a raczej terenu (ponieważ granice znanych nam dzisiaj krajów, w tamtych czasach przebiegały kompletnie inaczej), pomimo skategoryzowania, styl mocno się różnił. Nawet w samych Włoszech styl romański inaczej wyglądał na północy, w centrum i na południu. Kościoły różniły się formą, ilością wież, układem przestrzennym, dekoracją (na północy spokojna i ascetyczna, na południu z wpływami bizantyjskimi, arabskimi). Tak samo wyglądała sytuacja we Francji, ale nie będziemy już się wdawać w szczegóły. Z tego artykułu zaraz wyjdzie elaborat, a miał to być krótki wpis! :-) Tak jak napisałam wyżej: w architektonicznym cyklu będę przedstawiać główne cechy danego stylu. I muszę się tego pilnować, bo otwieram książki i wiecie, im dalej w las, tym więcej drzew. Chciałabym wspomnieć jeszcze o milionie innych budynków, bardziej szczegółowo je opisać, ale brakuje czasu i … czy kogokolwiek to interesuje? :-)

Przy tworzeniu cyklu o stylach architektonicznych posiłkowałam się:

• W. Koch – Style w Architekturze
• A. Miłobędzki – Zarys dziejów architektury w Polsce
• T. Broniewski – Historia architektury dla wszystkich
• D. Watkin – Historia architektury zachodniej
• J. Białostocki – Sztuka cenniejsza niż złoto
• N. Pevsner – Historia architektury europejskiej

Na dzisiaj to wszystko :-) A jak Wam podoba się styl romański? Jaki macie do niego stosunek? A może w ogóle nie macie, może jest Wam obojętny? Już za tydzień przybliżę Wam gotyk. Tam to się będzie działo!

Zachęcam Cię do pobrania mojego mini-przewodnika, w którym znajdziesz ponad 20 opracowań najciekawszych miejsc w czeskiej stolicy :-)

Wystarczy, że zapiszesz się na mój newsletter, a mini-przewodnik otrzymasz za darmo. Kliknij w poniższą grafikę:

Dominika Rau-Walczak

Z wykształcenia jestem architektką, a zawodowo spełniam się przy renowacji zabytków i pracuję na budowie. Prywatnie - kocham Pragę i starą architekturę. Zapraszam Cię do mojego świata! :-)

• E-mail
|
• WWW
|
• Facebook
|
• Więcej postów(224)